Chuyên gia nói về kiến nghị tăng phí BOT

Bộ GTVT vừa có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ về việc hỗ trợ doanh nghiệp (DN) dự án BOT do ảnh hưởng của dịch COVID-19. Trong đó, Bộ GTVT đưa ra hai phương án hỗ trợ nhà đầu tư BOT.

58/60 dự án doanh thu thấp hơn thực tế

Bộ GTVT cho rằng trước khi có dịch COVID-19, 45 dự án BOT có doanh thu thực tế thấp hơn so với dự báo trong phương án tài chính của hợp đồng BOT.

Nguyên nhân là do các trạm BOT thực hiện giảm giá vé cho các phương tiện, lưu lượng xe qua trạm ở một số tuyến thấp hơn dự báo. Đặc biệt, chưa được tăng phí theo lộ trình trong hợp đồng BOT theo chỉ đạo của Chính phủ để ổn định kinh tế vĩ mô.

“Các DN BOT gặp rất nhiều khó khăn khi phải bổ sung kinh phí để cố gắng trả nợ ngân hàng theo kế hoạch. Cạnh đó, các ngân hàng cũng có ý kiến về nguy cơ phải cơ cấu lại thời hạn trả nợ, chuyển nhóm nợ đối với các khoản vay đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT này…” - Bộ GTVT cho hay.

Từ khi có dịch COVID-19, lưu lượng phương tiện giảm sâu dẫn đến doanh thu giảm, đặc biệt trong thời gian thực hiện giãn cách xã hội. Qua tổng hợp số liệu thống kê các DN BOT cho thấy đến hết ngày 22-4, có 58/60 dự án doanh thu thực tế thấp hơn so với doanh thu dự báo trong phương án tài chính của hợp đồng BOT. Trong đó, 17 dự án doanh thu thực tế chưa đạt 50% so với dự báo.

“Như vậy, dịch COVID-19 làm gia tăng khoảng cách giữa doanh thu thực tế với doanh thu dự báo trong phương án tài chính của hầu hết các hợp đồng BOT nên ảnh hưởng rất lớn tới khả năng trả nợ của các DN BOT…” - Bộ GTVT nhấn mạnh.

Theo đó, Bộ GTVT trình Chính phủ hai phương án hỗ trợ các dự án BOT. Cụ thể, phương án 1 cho phép tăng phí dịch vụ sử dụng đường bộ theo hợp đồng dự án. Giao Bộ GTVT lựa chọn thời điểm phù hợp để hạn chế tối đa ảnh hưởng đến chi phí vận tải.

Phương án 2 giữ nguyên mức phí như hiện tại, chỉ thực hiện tăng phí theo lộ trình đã ký trong hợp đồng dự án từ năm 2022. Tuy nhiên, Nhà nước bố trí khoảng 5.080 tỉ đồng hỗ trợ các dự án do chưa được tăng giá theo hợp đồng BOT đã ký. Giao Bộ KH&ĐT tổng hợp, báo cáo Thủ tướng để bố trí kế hoạch vốn. Bộ GTVT đàm phán với nhà đầu tư và ngân hàng cung cấp tín dụng.

“Trong hai phương án trên, Bộ GTVT ưu tiên phương án 1 vì không phải bố trí ngân sách nhà nước…” - Bộ GTVT cho hay.

Cạnh đó, Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các ngân hàng thương mại hỗ trợ, tái cơ cấu thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ đối với các dự án đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức hợp đồng BOT. Đồng thời, giảm lãi vay phát sinh trong thời gian có dịch COVID-19.

Trường hợp cần thiết, Bộ GTVT kiến nghị Nhà nước trưng mua lại toàn bộ dự án có doanh thu thực tế giảm trên 50% so với doanh thu dự kiến trong phương án tài chính của hợp đồng. Giao Bộ KH&ĐT tổng hợp, báo cáo Thủ tướng để cân đối kế hoạch vốn trung hạn giai đoạn 2021-2025…

Theo doanh nghiệp BOT, hiện lưu lượng xe sụt giảm, tiền thu phí không đủ trả nợ ngân hàng. Ảnh: V.LONG

Cần rà soát lại các dự án BOT

Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam, cho rằng hiện nay ngành vận tải đang gặp nhiều khó khăn. Nếu tăng phí BOT chắc chắn sẽ làm tăng chi phí vận tải, gây khó khăn cho DN vận tải.

Theo đó, để đảm bảo hài hòa lợi ích, ông Quyền đề xuất trường hợp tăng phí cần rà soát lại tất cả trạm thu phí BOT. Trong đó, các dự án có thời hạn thu phí hoàn vốn ngắn (khoảng 7-12 năm) không tăng phí, chấp thuận kéo dài thời gian thu phí.

Cạnh đó, không tăng phí đối với các dự án có mức thu phí cao, dù trong kế hoạch có lộ trình tăng phí. Nhà nước chỉ xem xét điều chỉnh đối với các trạm có thời gian hoàn vốn dài, khoảng 20 năm.

“Đặc biệt, Chính phủ cần xem xét thật kỹ thời điểm tăng, không nên tăng đồng loạt sẽ gây phản ứng của người dân và khó khăn cho DN vận tải trong tình cảnh hiện nay…” - ông Quyền nêu quan điểm.

Ngoài ra, ông Quyền cũng đề xuất Nhà nước cần rà soát lại các dự án mà trước đây không tổ chức đấu thầu một cách công khai, minh bạch. Đặc biệt, các công trình dư luận còn băn khoăn về mức thu và thời gian thu để có điều chỉnh phù hợp.

Trong khi đó, PGS-TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế-tài chính, cho rằng dịch COVID-19 xảy ra ngẫu nhiên, không ai dự báo trước được. Trong bối cảnh đó, nền kinh tế suy thoái khiến cho mọi DN đều gặp khó khăn, trong đó có các nhà đầu tư BOT.

Tuy nhiên, hai phương án Bộ GTVT đưa ra rất khó cho Chính phủ lựa chọn. Cụ thể, phương án tăng theo lộ trình không phù hợp, bởi sau một thời gian đối phó với dịch bệnh, nền kinh tế bắt đầu phục hồi và Nhà nước đang cố gắng giảm 20%-50% các loại phí, lệ phí giúp DN vực dậy, giờ bàn tăng phí là đi ngược chủ trương.

Trường hợp dùng ngân sách bù cũng không phù hợp, bởi nguồn lực Nhà nước có hạn, đặc biệt trong tình cảnh dịch COVID-19, nguồn tiền cần chi nhiều khoản khác để phục hồi kinh tế. Cũng theo PGS-TS Ngô Trí Long, nếu tăng theo lộ trình sẽ an toàn cho nhà đầu tư BOT nhưng ảnh hưởng đến các DN khác, đặc biệt là DN vận tải nên Chính phủ cần xem xét thấu đáo.

Từ đó, ông Ngô Trí Long cho rằng phương án tối ưu nhất là Bộ GTVT đàm phán với nhà đầu tư BOT kéo dài thời gian thu phí. Cạnh đó, xem xét tái cơ cấu thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ… đối với các dự án BOT.

“Tôi nghĩ đây là phương án hài hòa nhất ở thời điểm hiện tại bởi Nhà nước cũng đang có các chính sách hỗ trợ DN như giãn, hoãn thuế, các chính sách ưu đãi tín dụng… Nhà đầu tư BOT cũng thuộc đối tượng này…” - ông Ngô Trí Long nói.